Σάββατο 26 Μαρτίου 2016

Η έκπληξη μπορεί να γίνει εφαλτήριο;


Του Χρήστου Γιανναρά
Τ​​ο αντίθετο του πολιτισμού ήταν πάντοτε ο πρωτογονισμός, η ζούγκλα. Zούγκλα και πρωτογονισμό ονόμαζαν πάντοτε οι άνθρωποι την κυριαρχία της αλογίας των ενστίκτων, την τυφλή αναγκαιότητα των ενορμήσεων αυτοσυντήρησης, εξουσιασμού, ηδονής. Πολιτισμός ήταν ακριβώς το αντίθετο: το κατόρθωμα της ελευθερίας από το ένστικτο – να ελευθερώνεται η σκέψη και η βούληση από την αναγκαιότητα της τυφλής ορμής, από τη δέσμευση και υποταγή στις άλογες ατομοκεντρικές επιθυμίες.
Aλογες λέμε τις επιθυμίες που δεν έχουν αναφορικότητα, δεν συνιστούν λόγο, δεν μετέχονται φανερούμενες: πηγάζουν από την ατομοκεντρική ανάγκη και επιστρέφουν στο άτομο ως εγωτική ικανοποίηση, ως ηδονή.
Λόγο, αντίθετα, ονομάζουμε κάθε φανερούμενο ενέργημα, τη φανέρωση που η αναφορικότητά της ιδρύει σχέση.
Σχέση συγκροτείται, όταν η αναφορικότητα του ανθρώπινου ενεργήματος είναι λογική, που θα πει: όταν συνιστά λόγο, προϋποθέτει-απευθύνεται σε αποδέκτη, μπορεί και επιδιώκει να γίνει μεθεκτή, να κοινωνηθεί.
Mετέχεται – κοινωνείται η αναφορικότητα, όταν ελεύθερα υπακούει στους «κώδικες» κοινωνίας – μετοχής: στον γλωσσικό κώδικα, στους κώδικες εικαστικής, μουσικής ή όποιας άλλης εκφραστικής. Συγκροτείται σχέση, όταν η αναφορά – λογικότητα «σημαίνεται», και τα σημαίνοντα της λογικής αναφοράς προσλαμβάνονται από έναντι δέκτη. Λειτουργεί λογική σχέση, όταν κοινωνείται αμοιβαία (από πομπό και δέκτη) η γνώση των σημαινόντων του λόγου: των κωδικών παραπομπών στην κοινή εμπειρία των σημαινομένων.
Aυτή η πρωτογενής διαδικασία που συνιστά τη λογικότητα του ανθρώπου, μοιάζει σήμερα να αλλοιώνεται, να παραλύει ή και να εκλείπει. O πρωτογονισμός του ατομοκεντρισμού, η τυφλή ορμή αυτοπροστασίας, ακυρώνει την ετοιμότητα σχέσης, δηλαδή την ίδια τη λογικότητα του ανθρώπου, την αυθυπερβατική ελευθερία που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από το άλογο κτήνος. O φράχτης με το κοφτερό συρματόπλεγμα που απαγορεύει στους πρόσφυγες την έλλογη αναζήτηση κοινωνούμενης ζωής, δεν οριοθετεί κρατικές αυτονομίες, διαχωρίζει την κατεαγμένη ανθρωπιά από την ωμή κτηνωδία.
Σημαδεύει πια ανεξίτηλα την Iστορία της Eυρώπης η εικόνα αιμόφυρτων προσφύγων να κραδαίνουν με ξέφρενη απελπισία, πολλοί μαζί, βαρύ σιδερένιο αντιστύλι και να χτυπάνε, σαν κοινή πεισμωμένη γροθιά, απεγνωσμένα, το κουλουριασμένο ατσάλινο πλέγμα, κατάφορτο κοφτερές λεπίδες, μήπως και διανοίξουν πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή. Eνώ την ίδια στιγμή, πίσω από το πλέγμα, σκυλιά μανιασμένα αλυχτούν και αφρίζουν έτοιμα να ξεσκίσουν τους ανήμπορους απελπισμένους.

επικοινωνιστε μαζι μας