Παρασκευή 13 Απριλίου 2018

Λέξεις του τόπου μας, από το Γλωσσάρι ιδιώματος Δυτικής Θεσσαλίας και ευρύτερης περιοχής αυτής. ΖΗΤΑ



Του Ευαγγέλου Στάθη Φιλολόγου

Συνεχίζοντας την παρουσίαση μέρους από το λεκτικό – γλωσσολαογραφικό υλικό που αφορά τον τόπο μας, και το οποίο έχει καταγραφεί στο βιβλίο μου με τίτλο: «Γλωσσάρι ιδιώματος Δυτικής Θεσσαλίας και ευρύτερης περιοχής αυτής», γίνεται μια επιλογή λέξεων που αρχίζουν από το γράμμα Ζ και παρουσιάζονται παρακάτω με αλφαβητική σειρά:

ζαβός  επίθ. η ζαβός η ζαβεά του ζαβό 1) ο στραβός, ο λοξός, ο άνισος: ζαβό δέντρο – ζαβό ξύλο 2) για πρόσωπο ιδιότροπος, καυγατζής: πού να τα βγαλτς πέρα μεαυτόν· ξερς τι ζαβός που είνι; 3) για ζώα που μπαίνουν στα σπαρτά (ιδίως στα ξένα) και κάνουν ζημιές ή χτυπούν το αφεντικό τους: την πούλτσα την Κουκκίνου, έτσι  ζαβεά που ήταν (πούλησα την Κοκκίνω, την κόκκινη αγελάδα)
ζαβουλιά  η θηλ. ουσ. 1) λέξη φράσης σε μικρό παιδί για επιμόρφωση: μην ξανακάντς άλλη  ζαβουλιά, ισύ να ξερς! (μην κάνεις σκανδαλιά, ζιζανιά, ζημιά) 2) πονηριά, διαβολιά: ούλου ζαβουλιές είνι, δεν αφήνει  καέναν ήσυχουν
ζαβουμάρα  η θηλ. ουσ. στραβουμάρα, κουταμάρα, σαστισμάρα: ζαβουμάρα μ’ κακιά κι μένα ’κείνη την ώρα κι γίνκι του κακό
ζαγάρα  η θηλ. ουσ. 1) η σκύλα που φυλάει τα κουτάβια της και αγριεύει άμα την πλησιάσεις 2) κάπως χαϊδευτικά σε μικρά ζαβουλιάρικα κοριτσάκια: αχ, ζαγάρα, αν σι πχιάσου, που μι χάλασις του πλέξιμου μ’
ζαγκανάει  ρ. παρατ. ζαγκανούσα· ζαγκανιώμι ζαγκανήτχα· κουνιέμαι, κινούμαι συνέχεια, δε μ’ έχει ο τόπος: μόλις ακούει χουρό, ίσια ζαγκανιώτι
ζαϊρές  η αρσ. ουσ. η γέμιση για γλυκά και για πίτες: θέλει  πουλύ ζαϊρέ του γκανταΐφι  κι να μουσκουβουλάει  (μοσχοβολάει) απ’ την κανέλα κι του γαρύφαλλου
ζάκατα  ζούκατα  επίρρ. αργά αργά (για κίνηση): άντε κουνήσ’ λίγου, πότι θα φτάεις έτσι πώς πας ζάκατα ζούκατα – τουν είπαν να τρέξει λίγου κι αυτός ζάκατα ζούκατα, ζάκατα ζούκατα
ζαλίκα  η θηλ. ουσ. και ουδ. του ζαλίκι· φόρτωμα ξύλων, κυρίως, αλλά και άλλων αντικειμένων ή και ανήμπορων ανθρώπων στην πλάτη κάποιου (συνήθως της αγρότισσας γυναίκας): απού νια ζαλίκα ξύλα ήφιρνα (έφερνα) κάθι βράδυ στου σπίτι  – να θιρίειζ (θερίζεις), να πλεγς, να γνεθς, κι νά ’χς κι του κούτσικου ζαλίκα
ζαλκώνουμι  ρ. αόρ. ζαλκώθκα μετοχ. ζαλκουμένους· φορτώνομαι κάτι ή κάποιον στην πλάτη μου: θέρζαμαν τότι όξου στουν ήλιου κι μι ζαλκουμένα τα κούτσικα πίσ’ στην πλάτη
ζαμάνι  του ουδ. ουσ. πληθ. τα ζαμάνια· πολύ χρονικό διάστημα: χρόνια κι ζαμάνια είχαμι ν’ανταμουθούμι!
ζαμπούνικους  επίθ. η ζαμπούνικους η ζαμπούνικην του ζαμπούνικου· αρρωστιάρης, ανήμπορος, αχαμνός: ούλουένα ζαμπούνικους είνι, δεν του παίρει  (παίρνει) ντιπ απάνου τ’ (δε δυναμώνει) – ένας κουντακνός (κοντακινός) κι ζαμπούνικους είνι (περιφρονητικά για άνδρα)
ζάντζα  η θηλ. ουσ. ιδιοτροπία, παραξενιά, ελάττωμα, γκρίνια: ούλου ζάντζις είνι τώρα τιλιφταία, δε γκουτάς να τουν κρίντς ντιπ (δεν κοτάς να τον μιλήσεις) – στη φρ. ούλου ζάντζα κι κουλιάντζα (όλο γκρίνια και ανημποριά)
ζάπι (βλ. και λ. ζάφτι)  του ουδ. ουσ. στη φράση κάνω ζάπι· δαμάζω, τιθασεύω, ημερώνω: βρε καλέ μ’, βρε αχαμνέ μ’, μπα, πού να τουν κάνου ζάπι  να κάτσει καλά   
ζαπώνου  και (α)ζαπώνου  ρ. μεταβ. αόρ. ζάπουσα· αρπάζω κάτι κρυφά, ύπουλα και γρήγορα: σαν τ’ αζαπώνει  του πουρτουφόλι  κι κόφτει  πέρα, άφαντους γίνκι!
ζαράλι  του και ζαραλίκι  του ουδ. ουσ. σωματική ασθένεια, συνήθως χρονία
ζάτσικας  ως επίρρ. ζόρι, θυμός: άμα χάνει  στου πιχνίδι, τουν έρχιτι ζάτσικας – μ’ ήρθι ζάτσικας που μι μίλτσι έτσι
ζάφτου  ρ. μεταβ. αόρ. έζαψα 1) χτυπώ, βαράω: σαν τουν ζάφτει  μία στα μούτρα τ’, είδι τουν ουρανό σφουντύλι – ούλου έκλιγι του κούτσικου· το ’ζαψα κι ’γω κανα δγυο στου γκώλου τ’ κι έτσι σταμάτσι 2) αρπάζω με δύναμη κάτι πολύ βαρύ και το μεταφέρω: ένα τσιουβάλι  γιουμάτου που δε μπουρούσαν να του σκώσουν δγυο, κι αυτός το ’ζαψι στουν ώμου τ’ μι την πρώτη

Εκδρομή του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Βαλτινού



O Εκπολιτιστικός Σύλλογος Βαλτινού διοργανώνει ημερήσια εκδρομή την Κυριακή 13 ΜΑΙΟΥ 2018 στη Σουρωτή (Τάφος του Αγίου Παΐσιου, προσκύνημα) και επίσκεψη στην Θεσσαλονίκη στο ιστορικό κέντρο, Λευκός Πύργος & παραλία.
ΤΙΜΗ ΕΙΣΙΤΗΡΊΟΥ: 15 ευρώ
Για δηλώσεις συμμετοχής και προγράμματα καλέστε στο τηλέφωνο της προέδρου
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΜΠΟΓΙΑΤΖΗ ΖΑΦΕΙΡΑ Τηλ.: 6953079866


επικοινωνιστε μαζι μας